English text will follow. For short summary click here.
Het verhaal
Dit project begon met de onweerstaanbare wens naar twee plekken af te reizen en deze te ontdekken en te fotograferen. Vandaar ontwikkelde zich mijn verhaal over de rivier dat zich in deze fotoserie is gaan vertalen.
Van de eerste plek werd ik geïntrigeerd door de naam ervan: de Rijnstrangen, en ik wilde weten waarom deze plek deze geheimzinnige naam draagt. Wat had dit met de Rijn te maken die er vlak bij stroomt als een echte grote rivier?
Vlakbij is daar de Pannerdensche Kop. Ook al een naam die nieuwsgierig maakt. Een uitgestrekte doodlopende dam van ruim een kilometer lang die zich in de rivier boort en de rivier splitst. Hier geen geheimzinnigheid maar harde werkelijkheid en een staaltje waterbeheersing door Rijkswaterstaat. Kracht en macht van deze dam worden nog eens bevestigd door Fort Pannerden dat nu deel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Starend naar het woelige water van het Bijlands Kanaal op de Pannerdensche Kop bekroop me het gevoel dat ik al ‘ergens voorbij was’. Ik was te ver. Alsof de Rijnstrangen me toeriepen maar ik het niet goed verstond. Alsof ik daar naar terug moest keren om te weten wat er met de rivier gebeurt. Want kan een rivier een kanaal worden? Bestaat zij dan nog? Is dat geen verraad? Waar is de echte Oude Rijn gebleven? Een rivier wil stromen en haar eigen richting door het land vinden, geen kanaal zijn. Een rivier wil niet getemd worden.
De rivier werd voor mij een personage en ik wilde weten wat dit personage mij zou laten zien.
In de loop der eeuwen is de rivier opgesplitst, afgedamd en doorsneden door kanalen. Aangespoord door de wirwar van namen die de Rijn daarmee kreeg (zoals Boven-Rijn, Nederrijn, Kromme Rijn, Leidse Rijn (een kanaal), Oude Rijn) wilde ik eens zien hoe dit nu echt zit. Te beginnen bij Lobith want dat is mij op school geleerd. Maar dat is al lang niet meer zo en het dorp ligt ook niet meer aan de rivier.
Wat gebeurt er met ‘Der Rhein’ zodra het Nederlands grondgebied wordt? Wordt het dan niet de Waal?
Allereerst wordt de rivier een grens! Niet dwars op de stroomrichting maar evenwijdig daaraan. Alsof er vanuit het noorden, of beter, met de stroom mee aan stuurboordzijde, een lijn op het water terecht komt en halverwege haaks naar het westen door de stroom wordt meegevoerd en knikt. Noordelijk water is Nederlands, zuidelijk water is Duits. Maar water stroomt, dus is het soms Nederlands, soms Duits. Het midden een brak taalmengsel. Halverwege deze grens krijgt het de naam Bijlands Kanaal. Slechts enkele kilometers verder, voor Millingen, klapt die lijn opnieuw haaks af richting het zuiden, verdwijnend aan bakboordzijde. Dan wordt de Rijn pas honderd procent Nederlands. Lang blijft het niet zo want een kilometer verder wordt de Rijn gesplitst in een kanaal en een rivier met een andere naam. Het kanaal is zes kilometer lang. Gaat dan over in Nederrijn. Is het dan nog Rijnwater?
Ik werd gefascineerd door de verschillende lopen die de rivier in de geschiedenis heeft gehad. In de tijd van Doggerland, zo’n 12.000 jaar geleden, ontmoette de Rijn de rivier de Theems en ze mondden uit in het Kanaal.
Ik fotografeer het water, het zand, de oevers, stenen, wind, stromingen. Naast hun directe aanwezigheid staan zij voor de lange geologische geschiedenis van de rivier en haar stroomgebied. Hoe ver het beheersen door ons mensen ook gaat, zij vormen een verbinding naar de geschiedenis, naar wat ooit Doggerland was, naar het gewelddadige dat een rivier kan hebben, naar een oorsprong van gletsjers, smelt- en regenwater, naar een tijd dat wij er nog niet waren.
Het land, het water, stromingen en geschiedenis is wat voor mij landschap maakt. Dit zijn de leidende elementen in mijn fotografie. Ik kijk naar wat het water mij laat zien. Vanaf de herfst 2022 ben ik begonnen met het fotograferen van deze rivier en de omliggende gebieden.
Tranen van de Rijn is het resultaat van mijn fotografische zoektocht. Naast zwart wit opnames experimenteer ik met zelfgemaakte filters om mijn impressie en mijn ervaring van het water vast te leggen.
Bob Wielaard, Heemstede 2024
Lees hier meer over het ontstaan van dit project.
